28.3.08

Ο ΟΜΟΦΥΛΟΦΙΛΙΚΟΣ ΕΡΩΤΑΣ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΑΔΑ

Image Hosted by ImageShack.us
.
ΕΡΩΤΙΚΕΣ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ
Στην αγκαλιά του Γανυμήδη
Μια σε βάθος ανάλυση του ομοφυλοφιλικού έρωτα στην Αρχαία Ελλάδα
ΜΑΙΡΗ ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΙΔΟΥ (ΤO ΒΗΜΑ, 23/03/2008)
Ο Πλάτωνας έγραψε ότι οι ομοφυλόφιλοι εραστές ήταν οι πιο μακάριοι από τους θνητούς. Φαίνεται όμως ότι άλλαξε γνώμη όταν περιέγραψε την πράξη ως την πιο «αισχρή», την «ειδεχθέστερη όλων των ειδεχθών πραγμάτων». Γιατί ήταν τόσο ασαφείς οι αρχαίοι Ελληνες γύρω από το θέμα της ομοφυλοφιλίας; ερωτά ο Τζέιμς Ντέιβιντσον στο νέο παγκόσμιο μπεστ σέλερ Οι Ελληνες και ο Ελληνικός Ερωτας - θέμα στο οποίο ήδη έχει εντρυφήσει πλειάδα κορυφαίων φιλοσόφων και διανοητών. Τι έκανε, ωστόσο, το παρόν σύγγραμμα να ξεχωρίσει από τον πρώτο μήνα κυκλοφορίας του στη Μεγάλη Βρετανία;
Κατ' αρχάς, ο ελληνικός Ερωτας είναι ένας σχετικά πρόσφατος όρος, ο οποίος εμφανίστηκε στη διάρκεια του 19ου αιώνα και ήθελε τους αρχαίους Ελληνες σχεδόν τόσο ντροπαλούς όσο και οι βικτωριανοί της εποχής εκείνης. Ετσι, παρ' ότι είναι συχνές οι απεικονίσεις έρωτα μεταξύ ανδρών στην αγγειογραφία, ουδέποτε γίνεται σαφής λόγος για την ερωτική πράξη. Ισως έτσι μπόρεσε να εξηγηθεί και η στροφή του Πλάτωνα σε πιο συντηρητικές απόψεις για το θέμα στην Πολιτεία του. Η ομοφυλοφιλία των αρχαίων Ελλήνων έγινε αντικείμενο εκτεταμένης έρευνας και μελέτης και κάθε φορά θα προσαρμοζόταν στην αντίστοιχη εποχή. Αλλά έρχεται τώρα ο Ντέιβιντσον να διαπιστώσει ότι όλες οι προηγούμενες υποθέσεις ήταν λάθος. Πολλοί συμφώνησαν μαζί του αμέσως. «Οπως και αν είναι φορτισμένος ή σχηματοποιημένος, ο ελληνικός Ερωτας είναι ένας από τους πιο βολικούς παραπλανητικούς όρους του δυτικού πολιτισμού μας» επισήμανε ο Jonathan Keates στο περιοδικό «Spectator».
Αποστολή του νεαρού άγγλου συγγραφέα είναι να ανασκευάσει την αντίληψη για τον ελληνικό Ερωτα - όρος ο οποίος επικράτησε μέσα από τις μελέτες της βικτοριανής εποχής για την ομοφυλοφιλία στην Αρχαία Ελλάδα -, να την αποσυνδέσει από όλες τις βδελυρές συνδηλώσεις με κάτι κακό, αφύσικο, ασύδοτο, βρώμικο και πονηρό, και προπαντός να εξαλείψει τη σύγχρονη εμμονή που ονομάζεται «σοδομισμο-μανία» («sodomania»). «Εχουμε μια επική ραψωδία αυτού που ο Τζέιμς Ντέιβιντσον ονόμασε "ομοφυλοφιλο-τρέλα" ("homobesottedness")», εξηγεί ο Ολιβερ Τάπλιν στον «Guardian» της 5ης Ιανουαρίου του 2008. «Ενώ φέρνει στο φως την τεράστια ποικιλία ομοφυλοφιλικών εκφάνσεων στον αρχαίο ελληνικό κόσμο, εστιάζει στην κοινωνική τους γεφύρωση, στα υψηλά ιδανικά και στη διαρκή αφοσίωση που συνιστούσαν ακριβώς αυτή την ανωτερότητα της "ομοφυλοφιλο-τρέλας"». Η δική του «ομοφυλοφιλο-τρέλα» δεν είναι απαξιωτική.
Παιδόφιλοι και παιδεραστές
Για παράδειγμα η «παιδεραστία» («pederasty»), μια ελληνική λέξη που σημαίνει τον έρωτα για τα παιδιά, είναι πολύ κοντινή στην «παιδοφιλία» («paedophilia»), ήτοι την προετοιμασία των ανήλικων παιδιών για σεξουαλική κακοποίηση - μια όχι και τόσο καλή ελληνική λέξη που στοιχειώνει πλέον την παγκόσμια ειδησεογραφία. Αλλά όπως δείχνει ο Ντέιβιντσον μέσα από έναν πλούτο μαρτυριών και αποκαλύψεων της Κοινωνικής Ανθρωπολογίας, πρόκειται για παρεξήγηση της λέξης «παιδί», η οποία εκλήφθηκε ως «αγόρι». Σε μια κοινωνία η οποία εκτιμά την ηλικία όχι απλώς μετρώντας τα χρόνια - όπως σήμερα - αλλά με ηλικιακές τάξεις, η λέξη «αγόρι» μπορεί να αφορά όλο το φάσμα ανάμεσα στην ώριμη εφηβεία και στα πρώτα χρόνια μετά τα 20. Η σεξουαλική παρενόχληση σε ανήλικα παιδιά ήταν, όπως δείχνει πάλι ο Ντέιβιντσον, εξίσου εγκληματική στην Αρχαία Ελλάδα όσο είναι και σήμερα. Το «εράν» στα αρχαία ελληνικά σήμαινε «θαυμάζειν», δηλαδή μια μονομερή και όχι αμφίδρομη δραστηριότητα, χωρίς αξίωση για φυσική συνεύρεση.
Η ομοφυλοφιλία για τον Ντέιβιντσον είναι «βαρυσήμαντη, μόνιμη και αληθινή», συνεπώς έχει σημασία γι' αυτόν να ανασκευάσει τον ισχυρισμό ότι η «ομοφυλοφιλία» είναι μια σύγχρονη έννοια, αλλά και την τρέχουσα εντύπωση ότι στην Αρχαία Ελλάδα ήταν απλώς ένα ζήτημα επιβολής του «ερωτικού εισβολέα» και υποταγής του «δέκτη» - «σοδο-μανία». Και παρουσιάζει με ζήλο πώς η όλη σχετική παραποίηση των στοιχείων προέρχεται από μια ανίερη συμμαχία μεταξύ του κορυφαίου άγγλου ελληνιστή της δεκαετίας του 1970 Κένεθ Ντόβερ, συγγραφέως του μνημειώδους Greek Homosexuality, και ενός γάλλου φιλοσόφου, του Μισέλ Φουκό. Για την ακρίβεια, ο Κένεθ Ντόβερ είχε εξετάσει όλες τις περιγραφές σεξουαλικής δραστηριότητας από τα αγγεία και τη γραμματεία και περιέγραψε το φαινόμενο ως παιδεραστία, όπου ένας γηραιότερος άνδρας (εραστής) επιθυμεί πρωκτική επαφή με έναν νεότερο αγαπημένο (ερωμένο) και του επιβάλλεται, αλλά καθώς περιορίζεται από τους νόμους που απαγορεύουν τον συναγελασμό με νεότερους και τη δυσαρέσκεια που προκαλεί η πρωκτική διείσδυση σε οποιονδήποτε ελεύθερο άνδρα, το περισσότερο που θα μπορούσε να ελπίζει είναι η διαμήρια συνουσία. Περί αυτού επρόκειτο, λοιπόν.
Η ριζική αναθεώρηση της ομοφυλοφιλίας από έναν 44χρονο Αγγλο τώρα, με το πρώτο μείζον ανάλογο έργο στην Αγγλία από την εποχή του Ντόβερ το 1978, χαιρετίστηκε ως «ό,τι καλύτερο είχε να συμβεί στην αρχαία ιστορία επί δεκαετίες». Για τους αναγνώστες του στο Internet ο συγγραφέας προσομοιάζει με τον νεαρό Δαβίδ που βγήκε να πετσοκόψει έναν δικέφαλο Γολιάθ, Ντόβερ και Φουκό μαζί.
Δεκαπέντε χρόνια έρευνας
«Ο Τζέιμς Ντέιβιντσον είναι ένας θυμωμένος άνδρας» διαπίστωσε και ο Πίτερ Τζόουνς στον «Sunday Telegraph» στις 23 Δεκεμβρίου του 2007, «...οπότε έχει να επιτύχει δύο στόχους: πρώτον, να δείξει ότι η ανάλυση του Ντόβερ ήταν πλανερή, και δεύτερον να παράσχει ο ίδιος αποδείξεις για αμοιβαία ερωτική διάθεση στον αρχαίο ελληνικό κόσμο». Χρειάστηκε δεκαπέντε χρόνια εντατικής έρευνας για να συλλέξει μια ευρεία γκάμα μαρτυριών που ο προηγούμενος δεν διέθετε - όπως δικαστικές υποθέσεις, ρομαντικές ιστορίες, σατιρικά έργα και ποιήματα - και να τονίσει την ανθρωπιά των αρχαίων Ελλήνων, τον τρόπο με τον οποίο ζούσαν τους έρωτες και τις απολαύσεις τους, παρά τους ηθικούς κώδικες και τις θεωρίες που πρότειναν οι φιλόσοφοι. Και πάλι, όμως, παρ' όλη τη δεξιοτεχνία του και το πλήθος των αναφορών του, συχνά οι μαρτυρίες είναι έμμεσες, οι μύθοι επιδέχονται διάφορες ερμηνείες και, σε κάθε περίπτωση, χρειάζεται να διαβάζει κανείς πάντα πίσω από τις γραμμές. (...)
Γενικώς, το βιβλίο του Ντέιβιντσον χαιρετίστηκε με ενθουσιασμό γιατί, πέρα από τον εκκεντρικό λόγο του συγγραφέα και τις ακραίες ενίοτε τοποθετήσεις του, ο ελληνικός Ερωτας παρουσιάζεται για πρώτη φορά σε συνάρτηση με την πολιτιστική, θρησκευτική και πολιτική ζωή στις ελληνικές πόλεις-κράτη με όλες τις διαφορές μεταξύ τους. Ενώ στην Αθήνα η έλξη μεταξύ ανδρών ήταν θορυβώδης δημόσια υπόθεση που προσδιοριζόταν από την τάξη και το κύρος των συμμετεχόντων, στην κρητική εκδοχή περιλαμβάνονταν περισσότερη εκζήτηση και τελετουργικά απαγωγής, ενώ στη Σπάρτη οι συνουσιαζόμενοι κρύβονταν κάτω από τους μανδύες τους. Ο Ντέιβιντσον εξετάζει και τους λεσβιακούς έρωτες της Σαπφούς στη Λέσβο ή τους γάμους μεταξύ γυναικών στην αρχαία Σπάρτη.
.
ΠΟΙΟΣ ΕΙΝΑΙ Ο ΝΤΕΪΒΙΝΤΣΟΝ
Ο Τζέιμς Ντέιβιντσον γεννήθηκε το 1964 και έκανε Κλασικές Σπουδές στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης και στο Πανεπιστήμιο Columbia της Νέας Υόρκης. Επέστρεψε στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης και συνέχισε τη δουλειά του στις Κλασικές Σπουδές, πήρε υποτροφία και έγινε ερευνητής στο Trinity College. Το 1996 διορίστηκε λέκτορας στο Πανεπιστήμιο Warwick και από το 1999 είναι στο Birkbeck College του Λονδίνου.
Το πρώτο του βιβλίο Courtesans and Fishcakes: The Consuming Passions of Classical Athens (εκδόσεις Fontana Press, 1998) ήταν διασκευή της διδακτορικής του διατριβής. Μια σύνοψή του: «Η χλιδή και η τρυφηλότητα του αρχαίου κόσμου είναι μυθικές. Η ευμάρεια της αυτοκρατορικής Ρώμης και η αγλαή λαμπρότητα της Κλεοπάτρας και των φαραώ έρχονται σε τρομακτική αντίθεση με την εμφανή αυστηρότητα της δημοκρατικής Αθήνας. Αφού απέφευγαν όλες τις υλικές αδυναμίες, τι έκαναν οι κάτοικοι αυτού του πλούσιου κράτους-πόλης με τα λεφτά τους; Ηταν πράγματι τόσο Σπαρτιάτες στις συνήθειές τους, τόσο λογικοί και εγκρατείς στην εμφάνισή τους;».
Ενα δεύτερο βιβλίο με τίτλο One Mykonos (εκδόσεις Profile Books, 1999) εντάχθηκε σε σειρά τσέπης με σκοπό να αναδειχθεί ένας νέος τρόπος γραφής, ο οποίος συνδυάζει την ταξιδιωτική αφήγηση με τις προσωπικές πληροφορίες. Περιλαμβάνει κομμάτια αναφορικά με τους γκέι, ένα ικανό μερίδιο για τους λάτρεις της Ιστορίας και γαργαλιστικές λεπτομέρειες για τους επισκέπτες του Αιγαίου. Ηταν μέλος του συμβουλίου της Society for the Promotion of Hellenic Studies από το 2001 ως το 2004 και από το 2000 μέλος τής Classical Association Journals.

1 σχόλιο:

breezer είπε...

Πολύ ενδιαφέρων. Το καλοκαίρι συνήθως διαβάζω λογοτεχνία, "ευτυχώς" που δεν έχει μεταφραστεί ακόμα στα Ελληνικά. :-)